Otizm spektrum bozukluğu, nedeni kesin olarak bilinmemekle birlikte, beyin yapısına veya işleyişine olumsuz etkide bulunan belirli sinir sistemi problemlerinden kaynakladığı düşünülen karmaşık bir nörogelişimsel bozukluktur. Otizm spektrum bozukluğu doğuştan gelebileceği gibi, yaşamın ilk yıllarında da ortaya çıkabilir. Genetik temelli olduğuna dair birtakım bulgular olmakla beraber, otizm spektrum bozukluğuna neyin sebep olduğu kesin olarak bilinmemektedir.

Otizm Spektrum Bozukluğunun Nedeni Nedir?

Otizm spektrum bozukluğunun nedeni nedir? sorusuna şu an için mutlak bir yanıt vermek mümkün değil. Ancak, hangi gen ya da genlerin sorumlu olduğu bugün için bilinmemekle birlikte, otizmin genetik temelli olduğunda dair bulgular vardır. Öte yandan, çevresel faktörlerin de otizm spektrum bozukluğuna neden olabileceği yönünde görüşler de mevcut. Bugün, otizmin nedenleri üzerinde, gerek genetik temeller gerekse çevresel faktörler açısından birçok araştırma ve inceleme söz konusu.

Otizm spektrum bozukluğuna sebep olan faktörler ile ilgili yaygın ve fakat yanlış pek çok görüş var. Örneğin, çocuk yetiştirme özellikleri ile veya ailenin ekonomik durumu ile ilişkilendirilen otizm, aslında söz konusu faktörler ile herhangi bir ilişkiye sahip değildir. Nitekim, otizm spektrum bozukluğuna çeşitli coğrafyalarda, farklı toplumlarda, ekonomik statü açısından da yine farklı ailelerde rastlanmakta. Dolayısıyla, otizm ile ailenin ekonomik durumu, çocuğun yetiştirilme özellikleri vb. faktörler arasında bilimsel bir ilişki söz konusu değil.

Otizm Belirtileri Nelerdir?

Otizm spektrum bozukluğu olan çocukların dış görünümleri ile diğer çocukların dış görünümleri arasında ayırıcı bir farktan bahsetmek mümkün değil; ancak, özellikle davranışlar açısından belirli ve ayıcı farklardan söz edebiliriz. Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar; sosyal iletişim ve sosyal etkileşim ile tekrarlanan/takıntılı davranışlar ve sınırlı ilgiler ya da etkinlikler olmak üzere iki temel alanda davranış problemleri ile kendini gösterir.

Sosyal İletişim ve Sosyal Etkileşim

• Göz kontağı kurmada güçlük,
• Vücut dilini anlamada ve kullanmada zorluk,
• Parmakla işaret ederek gösterme vb. jestleri anlama ve kullanmada yetersizlik,
• Yüz ifadelerinde ve sözel olmayan iletişimlerinde sınırlılık,
• Sosyal bağlamlara uygun davranamama,
• Hayali oyun oynayamama,
• Akranlarına karşı ilgisizlik,
• Sürdürme ve ilişkiyi anlamada yetersizlik,
• Arkadaş edinememe,
• Karşılıklı konuşma başlatma ve sürdürmede güçlük,
• Duyguları ve ilgileri paylaşmada sınırlılık,
• Sosyal iletişim başlatmada zorluk,
• Sosyal etkileşime tepkide bulunmada yetersizlik.

Tekrarlanan/Takıntılı Davranışlar ve Sınırlı İlgiler ya da Etkinlikler

• Belirli ses, doku ya da koku gibi duyusal uyaranlara karşı tepkisizlik ya da aşırı tepki,
• Rutinlere aşırı bağlılık, aynılık üzerinde ısrarcılık,
• Tekrarlanan veya takıntılı motor davranışlar, nesne kullanma ya da konuşma,
• Yoğunluğu itibariyle normal dışı kabul edilebilecek düzeyde takıntılı ve sabit ilgilere sahip olma.

Otizm Spektrum Bozukluğuna Yönelik Dil ve Konuşma Terapisi

Otizm spektrum bozukluğu tanısı ile dil ve konuşma terapistine başvuranlar için öncelikle dil değerlendirmesi yapılır; dil ve konuşma becerileri incelenir. İnceleme ve değerlendirmede safhasında, Türkiye için uyarlanmış standardize araçlardan yardım alınarak çocuğun yetersiz yönlerine ilişkin saptama yapılır. İnceleme oturumlarıyla birlikte elde edilen bilgiler ışığında ilgilinin eksik yönlerinin iyileştirilmesi amacıyla bireye özgü terapi planlaması yapılır.

Otizmli bireyler için terapi planlaması yapılırken, ilgilinin ebeveyn görüşlerine ve yardım aldığı uzmanlara danışılarak hareket edilir. Terapinin aslı amacı, otizm spektrum bozukluğu olan çocukların içinde yer aldıkları ortamların tamamında rahatlıkla iletişim kurabilmelerini sağlamak amacıyla gerekli iletişim becerilerinin kazandırılmasıdır. Bu hedef sayesinde OSB olan çocuklar, gerek kendilerini anlaşılır bir biçimde ifade etme gerek kendilerine yöneltilen konuşmaları anlama gerekse karşılıklı konuşma başlatma ve sürdürme becerilerinde gelişim gösterir.

OSB Olan Çocuklar İçin Konuşma Terapisi

Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklara yönelik konuşma terapisi, ilgili çocuğun gereksinimlerine göre değişmekte olup kişiye özel planlanır. Terapinin amaçları; konuşmaları başlatmak ve sürdürmek, seslendirmeleri jestlerle eşleştirmek, duyguların tanımlanmasını sağlamak şeklinde ifade edilebilir. Otizm spektrum bozukluğu söz konusu olduğunda, alanında uzman ve yetkin bir dil ve konuşma terapistinden yardım almak en doğru yaklaşım olacaktır. Sürecin ve terapilerin nasıl seyredeceği ise değerlendirme oturumlarını takiben terapist tarafından belirlenir ve ilgililer bilgilendirildikten sonra terapi sürecine başlanır.