Bireyler düşüncelerini çeşitli araçlarla ifade eder. Düşüncelerin ifade edilmesinde kullanılan en yaygın ve etkili araç konuşmadır. Konuşma, düşüncelerin ifade edilme vasıtası olarak kullanılan sözel dilin, akciğerlerden gelen havanın ağız, burun ve boğaz boşluklarında biçim kazanarak seslere dönüştürülmesi ve karşıdaki bireyin algılayabileceği bir forma dönüştürülmesidir. Bu sürecin gerçekleşmesi, yani konuşma eylemi için birçok kastan yararlanılır.

Konuşma eylemi için kullanılan kaslar; yüz, dil, dudak ve boğazda bulunan kaslardır. Bahse konu kasların uyarımı hasar görür ya da fonksiyonel açıdan bozulursa, bir çeşit motor konuşma bozukluğu olan dizartri söz konusu olur. Dizartri, diğer dil ve konuşma bozukluklarıyla beraber de kendini gösterebilir. Örneğin, apraksi ve afazi ile birlikte de görülebilir. Aşağıda da ifade edildiği üzere, dizartri bulgularıyla karşı karşıya kalınması halinde uzman bir dil ve konuşma terapisti yardımına başvurmak en sağlıklı yaklaşımdır.

Konuşma eyleminde kullanılan kaslar, merkezi sinir sistemi veya çevresel sinir sistemi ya da söz konusu sistemlerin her ikisinde oluşan bir hasardan doğrudan etkilenir. İfade edilen sistemlerdeki bir hasar, konuşma esnasında yardımcı olan kaslarda koordinasyon bozukluğuna veya kas zayıflığına neden olabilir. Bu durumda ise konuşmanın sesletim, rezonans, prozodik, solunum ve fonasyon özellikleri olumsuz etkilenerek konuşma anlaşılırlığının azalmasına sebep olur.

Dizartri Nedenleri Nelerdir?

Dizartiye neden olabilecek durumlar farklılık gösterir. Fakat, dizartri gelişimiyle ilişkilendirilen yaygın sebeplerden bazıları şunlardır: inme, beyin hasarı, beyin tümörleri, yüz felci, dil ya da boğazda kas güçsüzlüğüne sebep olan nörolojik temelli bozukluklar. Belirli ilaçlar da dizartriye sebep olabilir. Öte yandan, doğum sırasında veya herhangi bir hastalık ya da yaralanmaya bağlı gelişen beyin hasarına bağlı olarak da dizartri söz konusu olabilir. Bununla birlikte, dizartriye neden olabilecek diğer durumlar şunlardır:

• İnme,
• Beyin yaralanması,
• Kafa yaralanması,
• Multiple Skleroz (MS),
• Parkinson hastalığı,
• Amyotrofik Lateral Skleroz (ALS),
• Beyinde tümör,
• Huntington hastalığı,
• Müsküler distrofi,
• Wilson hastalığı,
• Serebral Palsi,
• Guillain – Barre Sendromu,
• Lyme Hastalığı,
• Myastenia Gravis.

Dizartri vakalarında, konuşma eylemini kontrol eden ağız, yüz veya üst solunum kaslarının hareketinde güçlük yaşanır.

Dizartri Belirtileri (Bulguları) Nelerdir?

Dizarti, dil ve konuşma terapistinin, ilgili vakada dizartri belirtilerini dikkate alarak dil ve konuşma becerilerini değerlendirmesi sonucu tanılanır. Dizartri belirtileri (bulguları) – vakadan vakaya farklılık gösterebilmekle birlikte – genel olarak şunlardır:

• Yavaş konuşma,
• Çok yüksek sesle konuşma veya fısıltıdan daha yüksek sesle konuşamama,
• Anlaşılması güç peltek  konuşma,
• Hışırtılı, nefesli, gergin veya nazal ses,
• Konuşma ritminde düzensizlik,
• Ağızda geveleme şeklinde konuşma,
• Dil, dudak, yüz kaslarını veya çeneyi hareket ettirmede güçlük,
• Dil, dudak, yüz kaslarında zayıflık, koordinasyon bozukluğu,
• Anlaşılması güç olan hızlı konuşma,
• Robotik konuşma, monoton konuşma.

Dizartri Nasıl Tanılanır?

Dizartri, dil ve konuşma terapisti marifetiyle gerçekleştirilen değerlendirme ile tanılanır. DKT, ilgilide dizartri olup olmadığını, şayet dizartri varsa tipini belirlemek için bireyin dil ve konuşma becerilerini inceler. Dil ve konuşma terapisti tarafından yapılan inceleme esnasında çeşitli testler uygulanarak, ilgilinin dil, dudak, yüz ve kas kuvveti, ağız, çene ve dil hareket açıklığı ve hareketlerin nasıl yapıldığı ve solunumu değerlendirilir. Sözcük, tümce üretimi ve diyalog sırasında konuşmayı inceler.

Dizartri Terapisi Nedir, Nasıl Gerçekleşir?

Dizartri tedavisi, belirtilerin sebebine, şiddetine ve dizartri tipine göre farklılık gösterir. Dil ve konuşma terapisti marifetiyle uygulanan dil ve konuşma terapisi, ilgilinin doğal ve normal konuşma eylemini tekrar kazanmasına ve iletişimini iyileştirerek geliştirmesine katkı sağlar. Dizartri için uygulanan dil ve konuşma terapisinin başlıca amaçları; dil, dudak ve yüz kaslarının güçlendirilmesi, konuşma hızının ayarlanması, solunum egzersizleri ile konuşmada solunum desteğinin artırılması ve artikülasyonun iyileştirilmesidir.

Dizartili Bireylere Nasıl Yaklaşılmalıdır, Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

Dizartrili bir bireye karşı aile üyelerinin veya arkadaşlarının benimsemesi gereken ideal yaklaşım ve davranış şekli faydalı olabilecek tavsiyeler şunlardır:

• Konuşması için vakit tanıyın.
• Cümlelerini tamamlamada güçlük yaşadığını fark ettiğiniz takdirde cümlelerini tamamlayın veya hatalarını düzeltmeyin.
• Konuşurken göz teması kurun ve ona bakın.
• Konuşma esnasında ortam seslerini ve gürültüyü en aza indirin.
• Konuşma sırasında ortamın iyi bir şekilde aydınlatılmış olmasına dikkat edin.
• Şayet konuşmasını anlamakta güçlük yaşıyorsanız bunu doğru bir dille ifade edin, anlıyormuş gibi davranmayın.
• Konuşurken yanınızda kağıt ve kalem bulundurmaya özen gösterin.
• Konuşmasına katkıda bulunmak adına kelimeler, fotoğraflar ve resimler içeren bir kitap oluşturmalarına yardımcı olun.
• Konuşmalara katılmasını sağlayın.
• Konuşurken doğal ses tonunda ve normal hızda konuşmaya özen gösterin. Yavaş yavaş veya yüksek sesle konuşmanıza gerek yok; zira, dizartrili bireylerin birçoğu normal tempoda ve ses tonunda yapılan konuşmaları zorlanmadan anlayabilir.