Artikülasyon bozuklukları diğer bir tabir ile sesletim bozuklukları konuşma sesi bozukluklarından biridir. Artikülasyon bozukluğu konuşma anlaşılırlığını önemli derecede etkileyebilmektedir. Artikülasyon bozukluğu bireyin konuşmada yer alan seslerden bir veya daha fazlasını doğru bir şekilde üretememesi ve dil bağlamı içinde uygun şekilde kullanamaması olarak tanımlanabilir. Artikülasyon problemi çocuğun ses dağarcığında bazı seslerin olmaması olarak da ifade edilebilir.

Fonolojik Bozukluk Nedir?

Fonolojik Bozukluk diğer bir tabir ile sesbilgisel bozukluk konuşma anlaşılırlığını düşüren dilin sesbilgisel katmanı ile ilişkili bir dil ve konuşma sorunudur. Bu probleme sahip olan çocuklarda konuşma dilindeki sesler üretimsel olarak edinilmiş olsa bile sesbilgisel olarak bazı seslerin dilde tam olarak edinilmediği bazı seslerin birbiri yerine aynı sesmiş gibi kullanılabildiği görülmektedir.

Artikülasyon bozukluğunda çocuk sesi üretemediği için hedef sesi, kelime içinde ya düşürür ya da yerine tutarlı olarak bir ses kullanırken, fonolojik bozuklukta çocuk hedef sesi bazı ortamlarda çıkarabilirken çıkarması gereken yerlerde hedef ses yerine birden fazla sesi kullanabilir. Yani ses çocuğun ses dağarcığında olmasına rağmen onu doğru kullanamaz. Bazı çocuklarda konuşma anlaşılırlığını çok hafif düzeyde etkileyen sesbilgisel bozukluklar mevcutken bazı çocuklarda çok ileri düzeyde konuşmanın neredeyse hiç anlaşılmadığı sesbilgisel bozukluklar mevcuttur.

Çocuklarda konuşma seslerinin gelişimi ilk sesleri çıkarmaya başladıkları andan itibaren gelişmeye başlar ve sistematik olarak gelişim gösterir. 5 yaş itibariyle çocukların ana dillerindeki sesleri tamamıyla edinmiş olmaları beklenir. Genel olarak 3 yaşına gelmiş çocuğun %50, 3,5 yaşına gelmiş çocuğun %75 ve 4 yaşına gelmiş çocuğun ise % 100 oranında bir konuşma anlaşılırlığına sahip olması  beklenir.

Bu yaş gruplarında çocukların konuşma anlaşılırlıkları bu oranların altında ise uzman bir konuşma bozuklukları terapisti tarafından değerlendirilmeleri gerekmektedir. Çocuklarda sesletim ve sesbilgisel beceriler açısından görülen bu yetersizlik çocuğun sosyalleşmeye başladığı 3 yaş itibariyle ciddi sorunlar yaşamasına neden olabilir. Akranları ve yabancılar tarafından anlaşılmayan çocuk sosyal ortama girmekte isteksiz olabilir. Bir çok isteğini ailesi üzerinden gerçekleştirmek isteyebilir.

Özetle, sosyal ortamlarda iletişimsel olarak bağımsızlığını kazanamamış, kendini ifade etmekten yoksun bir çocuk olarak etiketlenir ve ayrımcı davranışlara maruz kalabilir. Bu durum çocuğun, duygusal, davranışsal ve akademik açılardan olumsuz deneyimler yaşamasına neden olur.

Artikülasyon ve Fonolojik Bozukluk Sebepleri

Artikülasyon ve fonolojik bozukluğa neden olan faktörleri; işitme problemi, yarık dudak – damak ve yüz anomalileri, yetersiz motor beceriler, ortodontik sorunlar, genel gelişimsel gerilir, organik beyin hasarına bağlı problemler, genetik aktarım ve nedene bağlı olmayan gelişimsel etkenler olmak üzere sekiz başlıkta kategorize etmek mümkün:

• İşitme problemi: işitme yetersizliği yaşayan çocuklar tüm sesleri aynı netlikte duyamayacakları için bazı sesleri edinemezler. Sık sık orta kulak enfeksiyonu geçiren çocuklarda işitme problemine bağlı olarak bazı sesleri edinemeyebilirler.
• Yarık dudak damak ve yüz anomalileri:  dudak ve damak yarıklığı yapısal kısıtlılıktan dolayı çocukların bazı sesleri tam artiküle edememesine neden olabilir. Bu durumlarda cerrahi ve davranışsal  müdahalelerle çocuğun sesletim becerileri desteklenir.
• Yetersiz motor beceriler: konuşmada yer alan kas gruplarındaki güçsüzlükler, dil bağı gibi durumlar, sesletim problemlerine  neden olabilir.
• Ortodontik sorunlar: çocukların çene ve diş ile ilgili yaşamış oldukları yapısal sorunlar bazı seslerin  üretilememesine veya yanlış üretilmesine sebep olabilmektedir.
• Genel gelişimsel gerilik: çocuğun  tüm gelişim alanlarında özellikle bilişsel alanda yaşadığı gelişimsel gerilikler sesletim sorunu yaşanmasına neden olabilir.
• Organik beyin hasarına bağlı problemler: serebral palsi gibi doğuştan veya sonradan ortaya çıkan beyin hasarına bağlı bozukluklarda  artikülasyon problemleri  görülür.
• Genetik aktarım: ailede dil ve konuşma problemi olan kişilerde  artikülasyon problemi görülme oranı daha yüksektir.
• Bunların dışında herhangi bir nedene bağlı olmadan gelişimsel olarak bazı sesler öğrenilemeyebilir.

Artikülasyon ve Fonolojik Bozukluklarda Uzman Yardımı

Uzman bir dil ve konuşma terapisti konuşma anlaşılırlığı, ses dağarcığı,  artikülasyon ve fonoloji becerileri açısından yetersizlikler yaşayan çocuğun bu alanda yetersizlik yaşamasına neden olan faktörleri  belirleyerek çocuğa özgü, zayıflık yaşadığı alanı güçlendirecek müdahale yöntemleri ile çocuğu destekler. Bu doğrultuda çocuğa uygun artikülasyon veya fonolojik bozukluk terapileri ile üretimi olmayan seslerin üretilmesi, üretimi olduğu halde sesbilgisel farkındalığın olmadığı seslerin de  edinilmesi, ayırt edilmesi çalışmalarını yürütür.