Artikülasyon bozuklukları, kişinin birtakım sesleri üretmek konusunda zorluk yaşaması veya sesleri yanlış üretmesidir. Artikülasyon bozukluğunda kişi, konuştuğu dile ait belirli sesleri doğru şekilde üretemez; bu itibarla, konuşmalarının muhatapları tarafından anlaşılması zorlaşır. Konuşma sesleri üretiminin motor hareketlerini içeren artikülasyon, uzman gözetiminde değerlendirilmeli, tanılanmalı ve uygun tedavi – terapi programı belirlenerek uygulanmalıdır.
Artikülasyon bozukluğu yaşayan bireylerde genellikle tek tek seslerin üretiminde çeşitli problemler gözlenir. Söz gelimi; – r yerine y harfi, -ş yerine s harfi, – k yerine t harfi seslendirmek, artikülasyon bozukluğuna örnek olarak verilebilir. Seslendirilmesinde en çok yanlış yapılan sesler, yaşla birlikte düzelmesi öngörülen seslerdir. Bunlar; -l, -r, -s, -z, -ş, -j, -c, -ç sesleridir. Artikülasyon bozukluğu olan çocukların konuşmasında görülen yanlışlıklar ve hatalar tutarlıdır. Yani çocuk, yanlış ürettiği bir sesi daha sonraları da aynı hatayla üretir.
Artikülasyon ve fonolojik bozukluklar gözlenen çocukların tedavisi; dil ve konuşma terapisti tarafından yapılacak test ve değerlendirme sonucunda, çocuğun seslendiremediği konuşma sesleri belirlenerek probleme yönelik uygun müdahale – terapi – tedavi programı geliştirilir ve uygulanır. Dil ve konuşma terapisti Zeynep Gedik Küçük, artikülasyon ve fonolojik bozukluklar üzerindeki uzmanlığını, yetkinliğini ve deneyimini kullanmak suretiyle en nitelikli hizmeti sunmaktır.
- Artikülasyon bozukluğu;
- Konuşmanın biçimlendiği artikülatör bölgelerdeki fizyolojik – anatomik yetersizlikler,
- Dil, diş ve dudaklarda hafif derecedeki yapısal farklılıklar,
- Damak – dudak yarıklığı gibi yapısal anomaliler,
- İşitme engeli,
- Dizartri gibi nörolojik kaynaklı sorunlar,
- Oral kas sisteminin veya motor planlama sisteminin nörofizyolojik işlevinde yaşanan aksaklıklar,
- Yanlış öğrenme,
- Zeka engeli,
- Psikolojik sorunlar nedeniyle oluşabilir.
Fonolojik Bozukluk
Fonoloji, konuşma sesleri ve konuşma seslerinin birleştirilmesine dair kuralları ifade eder. Fonem, bir dildeki en küçük ses birimidir ve bir dilde anlam değişmesine sebep olan en küçük birimdir. Söz gelimi, “gör” sözcüğündeki fonemler; -g, -ö, -r, olmak üzere üç adettir. Bireylerdeki fonolojik gelişim ise, yetişkin bireylerdeki fonolojik konuşma özelliklerinin edinilmesini ifade eder. Çocuklar, fonolojik gelişim noktasında, birbirleriyle belirgin bireysel farklılıklar gösterebilir.
Fonolojik bozukluk saptanan çocuklarda; çeşitli konuşma seslerinin düşürülmesi, yer değiştirilmesi, sözcük öbeklerinin yanlış veya hatalı kullanılması ya da karışması vb. durumlar gözlenir. Örnek vermek gerekirse; kitap sözcüğünün kipat şeklinde seslendirilmesi, ayakkabı sözcüğünün ayapkarı olarak seslendirilmesi, kamyon sözcüğünün kaymon şeklinde seslendirilmesi. Öte yandan, heceler ve sözcüklerdeki seslerin seçilme ve sıralanma yanlışları da fonolojik bozukluklar kapsamında değerlendirilir.
Fonolojik bozuklukların gözlendiği çocukların konuşmasındaki yanlışlıklar veya hatalarda tutarsızlık görülebilir. Yani, bir sözcükte bir sesi doğru bir şekilde üretirken, aynı sesi bir başka sözcükte hatalı üretebilir. Bu bakımdan, fonolojik bozukluk gözlenen çocukların konuşmasının anlaşılması oldukça zordur. Her ne kadar birbiri ile sıkça karıştırılsa da artikülasyon bozukluğu ile fonolojik bozukluk, çeşitli yönlerden birbirinden ayrılan iki farklı bozukluktur.
Artikülasyon bozukluğu gözlenen çocukların yanlış ürettikleri sesler, çocuğun ses dağarcığında bulunan seslerden değildir; ancak, fonolojik bozukluk tespit edilen çocuklar tarafından yanlış üretilen sesler, çocuğun ses dağarcığında bulunan seslerdir. Bu ayrım, artikülasyon bozukluğu ile fonolojik bozukluğunu birbirinden ayıran en belirleyici farktır.
Artikülasyon ve fonolojik bozuklular gözlenen çocukların tedavisi, dil ve konuşma terapisti marifetiyle gerçekleştirilir. Dil ve konuşma terapisti, bir diğer adıyla dil ve konuşma patoloğu artikülasyon ve fonolojik bozukluğu olan çocukların tedavisinde; çocuğa uygulanacak test ve değerlendirmeler sonucu yanlış üretilen konuşma sesleri tespit edilir ve elde edilen bulgular ışığında, çocukta gözlenen problemin giderilmesine yönelik en uygun tedavi ve terapi programı geliştirilir ve terapist gözetiminde uygulanır.
